تعیین حد بحرانی و کلاس بندی مقادیر آهن، منگنز، روی و مس برای گندم دیم (T. aestivum. L.) در شمال غرب ایران

به منظور تعیین حد بحرانی و کلاس بندی مقادیر عناصر غذایی کم مصرف آهن، منگنز، روی و مس در خاک‌های زیر کشت گندم دیم در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار برای هر عنصر غذایی مورد مطالعه، در 3 تکرار و به مدت 4 سال زراعی (81-1377) به اجرا در آمد. سطوح کودی برای آهن 0 ، 5 ،10 و 15 کیلوگرم سکوسترین آهن در هکتار، منگنز و روی 0، 5، 10 و 15 کیلوگرم منگنز یا روی خالص در هکتار به ترتیب از منابع سولفات منگنز و سولفات روی و مس 0، 5/2، 5 و 5/7 کیلوگرم مس خالص در هکتار از منبع سولفات مس بود. در این پژوهش از روش های دو و سه کلاسه تجزیه واریانس کیت – نلسون برای تفسیر نتایج مقادیر عناصر کم مصرف خاک استفاده گردید. با استفاده از مدل دو کلاسه تجزیه واریانس کیت – نلسون حد بحرانی آهن، منگنز، روی و مس به ترتیب 5/8، 8، 55/0 و 65/1 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. اما در مدل سه کلاسه حد مرز بین کلاس‌های کم با متوسط و متوسط با زیاد برای عناصر آهن 5/7 و 5/9، منگنز 8 و 11، روی 45/0 و 65/0 و مس 2/1 و 65/1 میلی گرم بر کیلوگرم تعیین گردید. مقایسه مدل‌های دو و سه کلاسه تجزیه واریانس کیت – نلسون نشان داد که مدل سه کلاسه توانایی بالاتری را در مقایسه با مدل دو کلاسه در تفسیر نتایج آزمون عناصر کم مصرف خاک در مناطق مورد مطالعه داشت. در مجموع می توان چنین استنباط نمود که رابطه بین میزان عناصر غذایی آهن، منگنز، روی و مس با پاسخ گندم دیم با استفاده از روش تجزیه واریانس کیت – نلسون از نظر آماری قابل توجیه بوده و از بین دو مدل مورد استفاده در این روش، مدل سه کلاسه از توانایی بالاتری در توجیه رابطه بین عناصر کم مصرف و عملکرد گندم دیم و تعیین حد بحرانی آنها برخوردار است.